Brezilya'nın Belem kentinde düzenlenen Birleşmiş Milletler'in yıllık iklim toplantısı COP30'da ülkeler iklim değişikliğiyle mücadele için yeni bir anlaşmaya vardı.
Kolombiya temsilcisi, Cumartesi günü yapılan ve genel kurul olarak bilinen son toplantıda ülkelerin anlaşmaya itiraz etmesine izin vermediği için COP başkanlığını sert bir dille eleştirdi.
Kolombiya İklim Delegesi Daniela Duran Gonzalez, yaptığı açıklamada, "Küresel sera gazı emisyonlarının yüzde 75'inden fazlasının fosil yakıtlardan kaynaklandığına dair yeterli bilimsel kanıta sahibiz" dedi.
"Bu nedenle İklim Değişikliği Sözleşmesi'nin bu gerçeklik hakkında konuşmaya başlamasının zamanının geldiğine inanıyoruz" diye ekledi.
Mutirão adı verilen nihai anlaşmada, ülkeler fosil yakıt kullanımını azaltmak için eylemlerini "gönüllü olarak" hızlandırmaya çağrılıyor.
ABD, tarihinde ilk kez COP'a heyet göndermedi. Başkan Donald Trump, iklim değişikliğini "bir aldatmaca" olarak nitelendiriyor.
Deneyimli müzakereci ve eski Almanya iklim elçisi Jennifer Morgan, BBC'ye yaptığı açıklamada, ABD'nin yokluğunun müzakerelerde bir "boşluk" yarattığını söyledi.
"12 saatlik bir müzakerede, petrol üreten ülkelerin sert muhalefetine karşı koyacak bir muhatabın olmaması muhakkak zordu" dedi.
Son toplantıda Suudi Arabistan temsilcisi, "Her devletin kendi koşullarına ve ekonomisine bağlı olarak kendi yolunu çizmesine izin verilmeli" dedi.
Diğer birçok önde gelen petrol üreticisi ülke gibi, Suudi Arabistan da fosil yakıt rezervlerini kullanmasına izin verilmesi gerektiğini savunuyor.
Peki anlaşma neleri öngörüyor?
Fosil yakıtlar
2023 yılında Birleşik Arap Emirlikleri'nde (BAE) düzenlenen COP28'de ülkeler ilk kez "fosil yakıtlardan uzaklaşma" gerekliliği konusunda mutabakata varmıştı.
Brezilya, görüşmelerin ülkelerin bunu nasıl başaracağına dair daha net adımlar atmasını istedi.
COP anlaşmasında mevcut BAE anlaşmasından bahsedildi ancak fosil yakıtlardan uzaklaşma konusundaki dil güçlendirilmedi.
Brezilya, ülkelerin imzalayabileceği bir fosil yakıt "yol haritası" başlatma planını duyurdu ancak bu, ana anlaşmanın dışında.
Finansman
COP29'da, zengin ülkeler, gelişmekte olan ülkelere iklim değişikliğiyle mücadele etmeleri için 2035 yılına kadar yılda en az 300 milyar dolar bağışta bulunmayı taahhüt etti.
Ancak bu, yoksul ülkelerin ihtiyaç duyduklarını iddia ettiklerinden çok daha az.
Anlaşmada ayrıca kamu ve özel kaynaklardan bu miktarın 1,3 trilyon dolara çıkarılması hedefi de yer alıyordu.
Brezilya, COP30 öncesinde 1,3 trilyon dolarlık hedefe nasıl ulaşılabileceğini ayrıntılarıyla anlatan bir "yol haritası" yayınladı.
COP30 anlaşmasında, iklim değişikliğinden en çok etkilenen ülkelerin 2035 yılına kadar uyum sağlamalarına yardımcı olmak için ayrılan finansmanın üç katına çıkarılması öngörülüyor.
Ancak bunun ne kadarının kamu kaynaklarından, ne kadarının özel kaynaklardan geleceği henüz belli değil.
Ayrıca, daha zengin ülkeler nakit vaatlerini sürekli olarak yerine getirmiyor.
Doğa
Brezilya, COP30 öncesindeki liderler zirvesinde, kredi ve yatırımlardan 125 milyar dolar toplamayı hedefleyen "Tropikal Ormanlar Sonsuza Dek Fonu"nu başlattı.
Amaç, ormanlarını ayakta tutan ülkeleri ödüllendirerek tropikal ormanların kaybını önlemeye çalışmak.
Ancak İngiltere, kamu bütçesinden taahhütte bulunamayacağını ancak gelecekte bunu yapabileceğini ve özel sektörü yatırım yapmaya teşvik edeceğini söyledi.
Brezilya, 2021 yılında Glasgow'da düzenlenen COP26'da verilen ormansızlaşmayı durdurma ve tersine çevirme taahhüdünü yerine getirmek için atılacak adımları özetleyen bir yol haritası başlatmayı planladığını duyurdu.
Ancak fosil yakıtlar gibi bu ormansızlaşma yol haritası da nihai anlaşmaya dahil edilmedi.
İki haftalık toplantı iki tahliye nedeniyle kesintiye uğradı.
Geçen hafta bir grup protestocu, "Ormanlarımız satılık değil" yazılı dövizlerle Belem'deki COP binasına girdi.
Perşembe günü çıkan yangın13 kişinin dumandan zehirlenmesine neden oldu. Zirve alanı boşaltıldı ve en az altı saat boyunca ziyarete kapatıldı.
COP30, bugüne kadar yerli gruplardan en fazla delegenin katıldığı zirve olması nedeniyle övgü topladı.
COP30 nedir?
COP30, hükümetlerin iklim değişikliğini nasıl sınırlandıracaklarını ve buna nasıl hazırlanacaklarını tartıştıkları ve bu yıl 30'uncu kez düzenlenen Birleşmiş Milletler'in (BM) yıllık iklim toplantısıdır.
COP, "Taraflar Konferansı" anlamına geliyor. "Taraflar", 1992 yılında ilk BM iklim anlaşmasına imza atan yaklaşık 200 ülkeyi ifade ediyor.
COP30 neden önemli?
COP30, küresel iklim hedeflerinin ciddi bir baskı altında olduğu kritik bir dönemde gerçekleşiyor.
2015 yılında Paris'te yaklaşık 200 ülke, küresel sıcaklık artışlarını 1800'lerin sonundaki "sanayi öncesi" seviyelerin 1.5C üzerinde sınırlamaya ve 2C'nin "oldukça altında" tutmaya çalışmayı kabul etti.
Aşırı sıcaklardan deniz seviyesinin yükselmesine kadar iklim değişikliğinin etkilerinin 2C'de 1.5C'den çok daha fazla olacağına dair çok güçlü bilimsel kanıtlar var.
Ancak yenilenebilir enerji - özellikle de güneş enerjisi - kullanımı hızla artarken, ülkelerin iklim planları 1.5C hedefine ulaşmak için yapılması gerekenlerin sürekli olarak gerisinde kaldı.
aris Anlaşması uyarınca, ülkelerin COP30 öncesinde gezegeni ısıtan gazların salımını nasıl azaltacaklarına dair güncellenmiş planlar sunmaları gerekiyordu.
Ancak ülkelerin sadece üçte biri bunu yaptı.
BM Genel Sekreteri António Guterres, hedefe ne kadar yaklaşıldığı ve emisyonların ne kadar yüksek kaldığı göz önüne alındığında, 1.5C hedefinin "aşılmasının" artık kaçınılmaz olduğunu kabul etti.
Sıcaklıkların yüzyılın sonuna kadar 1.5C hedefine geri çekilebileceğini umduğunu da sözlerine ekledi.
BM, COP30'un Paris anlaşmasında ortaya konan sürece daha fazla bağlılık göstereceğini umuyor.
